Balkonda sebze yetiştirmek için bilinmesi gerekenler
Balkonda sebze yetiştirmek çok kolay. Adım adım domates, biber, salatalık ve daha pek çok sebzenin yetiştirilmesi için dikkat edilmesi gereken püf noktaları anlatıyoruz.
İşte balkonda yetiştirilebilecek sebzeler ve püf noktaları…
BİBER
Biberi mart-nisan aylarında ekebilirsiniz.
Bir kaba torf ve toprak karışımını, düz bir yüzey oluşacak şekilde yerleştirin.
Tohumları üst üste gelmeyecek şekilde serpin.
Üzerini yarım santimetre kalınlığında karışımla örtün.
Ekim yaptığınız kabı gölgeye yerleştirin. Toprak nemli kalacak şekilde sulayın.
8-10 gün sonra tohumlar çimlenecektir.
Fideler 4-5 santimetre boylanınca, 30-50 santimetre aralıklarla dikin. Dikimden sonra sulayın. Olgunlaşmaları türlerine göre değişir.
Dikimi yaptıktan yaklaşık 60-120 gün sonra toplayabilirsiniz. Bir metreye kadar boylanma yapabilir. 75 santimetre derine inebilir.
Güneşli, sıcak, rutubetli iklimlerden hoşlanır. Saksıda yetiştirecekseniz, uygun türleri seçip dikim yapın.
DOMATES
Domates sıcak ve ılıman iklimlerden hoşlanır.
Her tür toprakta yetişebilmesine rağmen, domates yetiştireceğiniz toprağın drenajının iyi, derin, humus ve besin maddelerince zengin olmasına dikkat etmelisiniz.
Tınlı toprakları da çok sever ve bu toprakta yetişirse erken ürün verir.
Ağır karakterli, su geçirgenliği zayıf ve havalanması zor topraklar, domates yetiştirmek için pek uygun sayılmaz.
Normal bir gelişim için sıcaklığın 16-19 derece arasında olması gerekir ama en iyi sonuç 27 derece civarında alınır.
Domateslerin saçak kökleri oldukça derindir. Kökün derine ve yanlara dağılımı 1-1.5 metreyi bulur.
Saksıda yetiştirmek için de idealdir. Özellikle de çeri domates türünü balkonda kolaylıkla yetiştirebilirsiniz.
Marulun birçok çeşidini torf ya da toprak ortamında bahçenizde, balkonunuzda kolayca yetiştirebilirsiniz.
Ülkemizde en çok yetiştirilen tipleri kaşık, Yedikule kıvırcık, arapsaçı göbek ya da aysbergdir.
A, B1, B2 ve C vitaminleri ve mineraller açısından oldukça zengindir.
Serada 12 ay boyunca yetiştirebilir ya da aralık-ocak-şubat dışındaki aylarda tohumlarını ekebilirsiniz.
Özel çimlendirme kabı ya da herhangi bir kap içerisine yerleştirilmiş ve yüzeyi düzlenerek bastırılmış harç (2 ölçek toprak, 1 ölçek dere kumu veya mil, 1 ölçek torf karışımı) yüzeyine üst üste gelmeyecek şekilde tohumlarını serpin. Üzerlerini iki milimetre kalınlığında torf ya da toprakla örttükten sonra hafifçe bastırın.
Ekim kabını gölge bir yere yerleştirip üst kısmın kuru kalmamasına dikkat ederek sisleme (küçük zerrelerle suyu püskürtme) yöntemiyle sulayın.
Ortam sürekli nemli kalmalı ancak çamur olmamalıdır. Yaklaşık yedi gün sonra tohumların çimlenmesi başlayacaktır.
Bu aşamada genel amaçlı bitki besiniyle 10 gün arayla gübrelemeye başlayabilirsiniz.
BALKONDA SALATALIK
Doğrudan tohumlarını ekerek ya da önce fidelerini yetiştirip, daha sonra bunları asıl yerlerine dikerek de üretebilirsiniz.
Saksıda ya da bahçede hazırladığınız çukura 10 santimetre kalınlığında torf yerleştirin. Daha sonra tohumları serpin ve üzerlerini bir santimetre kalınlığında torfla örtün. Çekirdekleri ekmeden bir gece önce nemli bir tülbent içinde ıslatırsanız daha çabuk çimlenir.
Çimlenme süresi yaklaşık 6 gündür. Nisan-mayıs aylarında ekebilir, 12-14 hafta içinde de toplayabilirsiniz.
Organik madde bakımından zengin, humuslu, geçirgen toprak sever.
MAYDANOZ
Maydanoz otsu bir bitkidir. Tohumdan üretebilirsiniz.
Bitki, ilk sene bolca sap ve yaprak verir. Ertesi yıl ise yaklaşık 15-20 santimetre boyunda çok dallı gövdesi oluşur. Bu dalların ucunda, sarı-yeşil renkli, şemsiyeyi andıran çiçekler meydana gelir.
Çiçek topluluğu orta büyüklükte, 10-20 kolludur.
Sulak, gübreli, derin, humusça zengin ve belli ölçülerde rutubetli ortamlardan hoşlanır.
Ekimi ilkbahar ya da sonbaharda yapabilirsiniz.
Tohumları en az bir santimetre derine ekin.
Çimlenmenin daha sağlıklı olması için toprak yüzeyini iyice bastırın.
DEREOTU
Dereotu şemsiye çiçeklilerdendir. Siyah renkli tohumları vardır. Ülkemizde daha çok yabani türleri bulunur.
Hoş kokuludur. Yaz ortasında minik çiçekleri açar.
Maydanoz gibi yetiştirilir.
Ekimi maydanozda olduğu gibi ilkbahar ya da sonbaharda yapabilirsiniz.
Kışın soğukta donma tehlikesi vardır. Bu nedenle, evlerinizdeki saksılarda da yetiştirebilirsiniz.
İklim koşulları bakımından dertsiz bir bitkidir. Sulak, gübreli, derin, humusça zengin topraklarda sağlıklı gelişim gösterir.
Tohumları en az bir santimetre derine ekin. Çimlenmenin daha sağlıklı olması için toprak yüzeyini bastırın.
Suyunu ihmal etmeyin.
Yapraklarının ya da tohumlarının kurutulmasıyla baharatı elde edilir. Yemeklerde ve salatalarda çok kullanılan bir bitkidir.
BALKONDA FESLEĞEN
Fesleğen 20-30 santimetre boylanma yapar. Beyaz ya da pembe çiçekleri vardır. Mor ve yeşil yapraklı olan türleri en çok rastlananlardır.
Bahar döneminde tohumlarını ekerseniz, yazın yeşil yapraklarıyla tanışırsınız. Yemyeşil yaprakları sonbahar ve kış aylarında da size eşlik eder.
Güneşe bayılır.
Geçirgen ve organik maddece zengin topraklarda sağlıklı gelişim gösterir.
Bahçede yetiştiği gibi saksıda da sağlıklı büyür.
Mutfağınızda elinizin altında bulundurabilirsiniz.
Taze olarak da kurutulmuş olarak da yemeklerde kullanabilirsiniz.
Hoş kokulu ve lezzetli bir baharattır.
Fesleğen, ayrıca yatıştırıcı ve idrar söktürücü bir bitkidir. Mide rahatsızlıklarına iyi gelir. Antimikrobiyal etkisi vardır. İştah açar, antiseptiktir. Karaciğerin düzenli çalışmasını sağlar. Böbrek kumunun dökülmesine yardımcı olur. Hamilelikte, tek başına ve yüksek miktarda kullanmamak gerekir. Ayrıca, kokusunun sivrisinekleri kovduğu söylenir.
BİBERİYE
Biberiye Akdeniz bölgesinde doğal olarak yetişen çalı tipi bir ottur. 50-100 santimetre boylanma yapar. Kışın yapraklarını dökmez. Budamaya elverişlidir.
Yazları kurak, kışları yağışlı geçen bölgelerde rahatlıkla yetişir. Mor tonlarında çiçekler açar. İnce, sivri ve kokulu yaprakları vardır. Saksıya yakışır.
Balkonunuzda ya da camınızın önünde yetiştirebilirsiniz. Doğal olarak çoğalan bir bitkidir.
Bir biberiye fidesini bahçenize dikerseniz, kısa zamanda tohumlarını çevreye yayarak çoğalır.
Çelik alarak da üretim yapabilirsiniz.
Bütün yıl çiçek açan dalları toplanır, demet yapılarak kurutulur.
Kurutulmuş yapraklarını et yemeklerinde, deniz ürünlerinin yanında, sebze çorbalarında ve çeşitli soslarda kullanabilirsiniz.
KEKİK
Kekik, küçük bir çalıdır. Çok yıllık ve otsudur. 350 farklı türü vardır. Melezleri de eklenince, ailesi oldukça genişler.
Güneşi çok sever. Yaprakları küçüktür ve karşılıklı olarak dizilidir. Beyaz, pembe ya da kırmızı çiçekleri vardır. Kokusu içinizi açar.
Genellikle sıcak, kuru ve taşlık toprakları sever.
Odunsu dallarından çelik alarak ya da tohumla üretebilirsiniz.
Kasım, aralık aylarında küçük kaplara ekim yapabilirsiniz. Filizlendiğinde de bahçeye ya da daha büyük saksılara almayı unutmayın.
Geçirgen toprak ister. Baharat olarak kekiği et yemeklerinde kullanabilirsiniz.
Kurutmak için, karanlık ve nemsiz bir ortam seçin.
Antibakteriyel ve balgam söktürücü olarak kullanılır. Öksürüğe, bağırsak iltihaplarına, şeker hastalığına iyi gelir. İştah açıcıdır. Üst solunum yolu enfeksiyonları ve soğuk algınlığı tedavisinde kullanılır. Spazm giderici etkisi de vardır. Yağı ve tozu eklem ağrılarını azaltır.
BALKONDA HAVUÇ
Havuç Karoten bakımından zengin bir bitkidir. Tohumlarınızı çizgi metoduyla çimlendirebilirsiniz. Bunun için 2-3 santimetre derinliğinde, 20-25 santimetre aralığında çizikler oluşturun. Bu çiziklerin içine tohumları serpin. Üzerlerini toprak ya da torfla sıkıştırarak kapayın. Can suyunu verin. 12-15 gün içinde çimlenmeye başlar.
Mart-nisan ayları ekim için en uygun dönemdir. Bitkileriniz 8-10 santimetre boylanınca seyreltme yaparak azaltabilirsiniz.
Sağlıksız görünenleri sökün. Bol sulama yapın.
İki yıllık bir bitkidir. Ağır olmayan, gübreli, kumlu topraklara ihtiyaç duyar. Böylece kökleri düzenli, normal ve sağlıklı gelişim gösterir.
Balkonda, geniş ve yatay saksılarda yetiştirebilirsiniz.
Anavatanı, Kuzey Yarımküre’nin ılıman bölgeleridir. Ama Güney Yarımküre’de de rahatlıkla yetişir. Alçak boylu, otsu bir bitkidir. Çiçekleri genellikle beyaz renktedir. Gülgiller ailesinin en sevimli üyelerindendir.
Çilek kokusuyla dolmasını istediğiniz bir yeri seçin. Bir çukur açın. Fideyi çukura yerleştirdikten sonra kök bölgesini toprakla iyice sıkıştırın. Hava boşluğu kalmamasına dikkat edin. Ellerinizle toprağa bastırarak iyice sıkıştırın.
Sulama yaptıktan sonra, çapalayın. Bir ay sonra beyaz çiçekleriyle tanışacak, büyüleneceksiniz.
Çiçeklerinin hemen ardından meyveleri oluşacak. Çileklerinizi toplayıp, bir sepete koyun. Yemeden önce de iyice yıkayın.
Sıcak, soğuk ayırt etmez. Her tür iklimde rahatlıkla yetişir.
Derin, geçirgen, nemi tutan toprak sever, kireçli toprağı hiç sevmez.
Kumlu, süzek toprak ona çok güzel bir hediye olur. Köklerini nemli tutun ama su içinde kalmalarını engelleyin.
KABAK
Kavun, karpuz, hıyar gibi bildik üyelerinin dışında kültüre alınmış ya da yabani birçok bitki türü bu geniş aileye dahildir. Biz bunların birçoğunu kabak olarak adlandırırız. Sofralarımızdaysa en çok beyaz kabak ve siyah kabak yer alır. Biz her ne kadar siyah olarak adlandırsak da asıl rengi yeşildir.
Tüm kabak türleri sıcak iklimden hoşlanır. Dondan kolay etkilenir. Bu nedenle, kabak tohumlarını doğrudan toprağa ekecekseniz, işlemi, ilkbaharda geç donların bitiminden hemen sonra yapmalısınız.
Profesyoneller genellikle iki çeşit beyaz kabak yetiştirir. Bu çeşitleri erkenci ve geçci olarak adlandırabiliriz.
Kabak yaprak bitleriyle sorunlar yaşayan bir bitkidir. Özellikle de yaprak bitlerinin taşıdığı virüslerin oluşturduğu hastalıklardan oldukça etkilenir. Her ne kadar bu tür hastalıkların çaresi olmasa da bazı çeşitler dayanıklıdır.
Geçci kabakları dayanıklılar sınıfına dahil edebiliriz. Erkenci kabaklardaysa bu özellik yoktur. Havaların ısınmasıyla birlikte tanınmaz bir hale gelmeye başlayabilirler.
Yapraklarda mozaiklenme, cüceleşme, deformasyon görebilirsiniz. Bunun en büyük sebeplerinden biri virüslerdir. Bu nedenle, geçci çeşitleri tercih etmenizi öneririz.
BALKONDA LİMON YETİŞTİRMEK
Limon Ilıman iklimleri çok sever.
Geçirgen, organik maddece zengin ve nemli toprakta sağlıklı gelişim gösterir.
Bahçenizde yetiştirebileceğiniz gibi iç mekanlarınızda süs bitkisi olarak da kullanabilirsiniz.
Soğuk bölgelerde saksıda yetiştirin ve kış döneminde iç mekana almayı unutmayın.
Düzenli olarak sulamayı sakın ihmal etmeyin. Ama kış aylarında bu sulamayı azaltın ki ona zarar vermesin.
Meyvenin olgunlaşmasında iklim farklılıkları etkilidir. Bu nedenle, iklime göre olgunlaşma dönemleri değişiklik gösterir.
Çiçeklenme döneminde fosfor ağırlıklı gübre kullanın. Sizi hoş kokulu meyveleri kadar beyaz renkli çiçekleriyle de etkilemeyi başarır.
Meyveler oluştuktan sonra azotlu gübre kullanın, organik gübre kullanımını da ihmal etmeyin. İçinde yüksek miktarda C vitamini olan limon, sağlığınız için de çok faydalıdır.
NANE
Keskin ve ferahlatıcı kokusuyla sizi kendinizden geçirebilir. Ülkemizin hemen her bölgesinde doğal olarak yetişen bir mutfak otudur.
İlkbahar-yaz döneminde çiçek açmadan önce toplanır. Dayanıklı bir bitkidir. Her dem yeşil ve çok yıllık bir bitkidir.
Yarı gölge topraklarda sağlıklı gelişim gösterir. Nemli topraklarda da yetiştirebilirsiniz.
Düzenli sulanmak ister, unutmayın.
Çiçekleri açık pembe ve mor renklidir. En çok yetiştirilen türü bahçe nanesi Mentha piperita’dır. Su nanesi Mentha aquatica temiz su kenarlarında büyür. Asya ve Avrupa’ya özgü kıvırcık naneyse Mentha spicata, serinletici olmayan kokusuyla diğer türlerden hemen ayırt edilir.
Çeşitli yiyeceklerde baharat olarak kullanılır. Salatalara tat verir.
Antibakteriyel özelliğe sahip yaprakları mide bulantısı, hazımsızlık ve soğuk algınlığına iyi gelir. Naneden çıkarılan uçucu yağ parfüm, sakız, diş macunu ve çeşitli ilaçların hazırlanmasında kullanılır.
SÜS BİBERİ YETİŞTİRMEK
Patlıcangiller ailesinin bir üyesidir. Saksı içinde görmeye alıştığımız küçük, renkli biber türüdür. Acı türleri oldukça sık kullanılır.
Diğer türlere göre hassas bir yapıya sahiptir. Soğuklardan korumalısınız. Bu yüzden evinizde, çok sıcak olmayan bir alanda yetiştirebilirsiniz.
Yaz döneminde bol su ister. Yetiştirme döneminde sıcaklık sıfırın altına düşmemelidir. Aksi durumlarda biberleriniz zarar görür.
Dikim için en ideal zaman, toprakla hava arasındaki sıcaklık farkının azaldığı zamandır.
Torf ve organik maddece zengin toprakla hazırladığınız karışımı özel çimlendirme kabının yüzeyini düzleştirerek yerleştirin.
Tohumları homojen bir şekilde serpin. Üst kısmını toprak ve torf karışımıyla yaklaşık yarım santimetrelik bir tabakayla kapatın.
Hafifçe bastırarak pürüzsüz bir alan oluşturun.
Toprak ısısı 20˚C’nin altına inmeyecek, gölge bir alana yerleştirin.